Цвак на полчетвертак
Об одном полонизме в составе идиомы XVII в.
Ключевые слова:
Middle Russian, German, Polish, Ruthenian, loanwords, proverbial expression, semanticsАннотация
Cvak na polčetvertak:
About a Polonism in a 17th-century idiom
The article focuses on the meaning of the Middle Russian proverbial expression cvak na polčetvertak from the 17th century. Both autosemantic words in the idiom are polysemous, the first one being of foreign origin. This causes problems in the interpretation of the idiom. The word polčetvertak turns out to be semantically ambiguous, referring either to size or to price. The authors reveal the German origin of the lexeme cvak (primarily ‘nail,’ then metaphorically ‘problem’) and contemplate its possible route through Polish and Ruthenian, which contributes to the final interpretation of the idiom.
Библиографические ссылки
BAS = Slovarʹ sovremennogo russkogo literaturnogo jazyka. V 17 t. Moskva, Leningrad, 1950–1965.
Bašnin, Nikita V. & Poljakov, Ivan A. 2018. Ceny na rynkax Vologdy i Tixvina v XVII v. (po materialam monastyrskix i arxierejskix prixodo-rasxodnyx knig). In Šmeleva, Tatʹjana V. (ed.), Novgorodika – 2018: Povsednevnaja žiznʹ novgorodcev. Istorija i sovremennostʹ. Materialy VI Meždunarodnoj naučnoj konferencii 26–27 sentjabrja 2018: V 2-x tt., t. 2, 193–201. Velikij Novgorod.
ĖSUM = Melʹnyčuk, Oleksandr S. ta in. 1982–. Etymolohičnyj slovnyk ukraïnsʹkoï movy. Kyïv.
Fasmer, Maks. 1986–1987. Ėtimologičeskij slovarʹ russkogo jazyka. V 4-x t. 2-e edn. Moskva.
FSUM — Bilonoženko, Vira M. & Vynnyk, Vasylʹ O. & Hnatjuk, Iryna S. ta in. 1993. Frazeolohičnyj slovnyk ukraïnsʹkoï movy. Knyha 1 ta 2. Kyïv.
Garbulʹ, Ljudmila P. 2009. Semantičeskie polonizmy v russkom prikaznom jazyke pervoj poloviny XVII veka. Vilʹnjus.
Garbulʹ, Ljudmila P. 2014. Leksičeskie polonizmy v russkom prikaznom jazyke pervoj poloviny XVII veka. Vilʹnjus.
Gladkij, Vitalij D. 2006. Slovarʹ numizmata. Moskva.
Hrinčenko, Borys. 1907–1909. Slovarʹ ukraïnsʹkoï movy. Kyïv.
HSBM = Histaryčny sloŭnik belaruskaj movy. Vyp. 36 (folkha – čornohryvyj). Minsk, 2016.
Hüttl-Worth, Gerta. 1963. Foreign Words in Russian: A Historical Sketch, 1550–1800. Berkeley (CA).
Kalačov, Nikolaj (ed.). 1857. Akty, otnosjaščiesja do juridičeskogo byta drevnej Rossii. T. II. Sankt-Peterburg.
Karzarnowicz, Jarosław. 2002. «Słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim», Wiesław Witkowski, Kraków 1999: recenzja. Acta Polono-Ruthenica 7. 290–293.
Kochman, Stanisław. 1967. Polsko-rosyjskie kontakty językowe w zakresie słownictwa w XVII wieku. Wrocław, Warszawa, Kraków.
Kochman, Stanisław. 1975. Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII w. Opole.
Larin, Boris A. 2005. Lekcii po istorii russkogo literaturnogo jazyka (X – seredina XVIII v.). Izd. 2-e, ispr. Sankt-Peterburg.
Lužnyj, Ryšard. 1969. «Vydanie o dobronravii» — drevnerusskaja pererabotka sočinenija Jana Žabčica «Polityka dworskie» (iz istorii russko-polʹskix literaturnyx svjazej XVII veka). Trudy Otdela drevnerusskoj literatury 24. 223–227.
Nikolaev, Sergej I. 1981. Proizvedenija Jana Žabčica v russkix perevodax XVII v. Trudy Otdela drevnerusskoj literatury 36. 163–192.
Nikolaev, Sergej I. 2008. Polʹsko-russkie literaturnye svjazi XVI–XVIII vv.: Bibliografičeskie materialy. Sankt-Peterburg.
Nikolaeva, Elena K. & Nikolaev, Sergej I. 1999. Iz istorii russkoj paremiologičeskoj terminologii (konec XVII – pervaja polovina XVIII v.). In Petrova, Zinaida M. (ed.), Russkij jazyk konca XVII – načala XIX veka (Voprosy izučenija i opisanija), 77–85. Sankt-Peterburg.
Nikolaeva, Elena K. & Nikolaev, Sergej I. 2000 Polʹskie poslovicy v russkoj zapisi serediny XVIII v. In Lilič, Galina A. (ed.), Slovo vo vremeni i prostranstve: K 60-letiju professora V.M. Mokienko, 489–498. Sankt-Peterburg.
NKRJa = Nacionalʹnyj korpus russkogo jazyka. http://ruscorpora.ru/.
Penʹkova, Jana A., Soboleva, Aleksandra E. 2017. Germanizmy v russkom jazyke XV–XVII vv.: Puti zaimstvovanija i problemy leksikografičeskogo opisanija. In Kopylov, Igorʹ L. (ed.), Slovo i slovarʹ = Vocabulum et Vocabularium: Cbornik naučnyx materialov, 158–164. Minsk.
Perep. Xovan. = Častnaja perepiska knjazja Petra Ivanoviča Xovanskogo, ego semʹi i rodstvennikov (soobščena G. Lukʹjanovym). Starina i novizna 10 (1905). 294–462.
Romanova, Galina Ja. 2017. Obʺjasnitelʹnyj slovarʹ starinnyx russkix mer. Moskva.
Simoni, Pavel K. 1899. Starinnye sborniki russkix poslovic, pogovorok, zagadok i proč. XVII–XIX stoletij. Sbornik Otdelenija russkogo jazyka i slovesnosti 66(7).
Smirnov, Nikolaj A. 1910. Zapadnoe vlijanie na russkij jazyk v Petrovskuju ėpoxu Sbornik Otdelenija russkogo jazyka i slovesnosti 88(2).
Snegirev, Ivan M. 1848. Russkie narodnye poslovicy i pritči. Moskva.
Snegirev, Ivan M. 1861. Lubočnye kartinki russkogo naroda v Moskovskom mire. Moskva.
Sobik, Maria-Eva. 1969. Polnisch-russische Beziehungen im Spiegel des russischen Wortschatzes des 17. und der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts. Meisenheim am Glan.
SUM = Bilodid, Ivan K. 1970–1980. Slovnyk ukraïnsʹkoï movy: v 11 tt. Kyïv. T. 11.
Vinogradov, Viktor V. 1938. Očerki po istorii russkogo literaturnogo jazyka XVII–XIX vv. Moskva.
WDLP = de Vincenz, Andrzej & Hentschel, Gerd. 2010. Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache: Von den Anfängen des polnischen Schrifttums bis in die Mitte des 20. Jahrhunderts. http://diglib.bis.uni-oldenburg.de/bis-verlag/wdlp/.
Witkowski, Wiesław. 1999. Słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim. Kraków.
Witkowski, Wiesław. 2006. Nowy słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim. Wyd. II, rozszerzone. Kraków.
Zoltan Andraš. 2014. Interslavica: Issledovanija po mežslavjanskim jazykovym i kulʹturnym kontaktam. Moskva.
